Τό περίφημον άγαλμα τής Αφροδίτης με τον Πάνα, τον όποιον απειλεί με τό σανδάλιόν της, τό όποιον κρατεί εις τό δεξιόν της χέρι, υπεράνω δέ αυτών χαριεντίζεται μικρός έρως.Από τήν Άννα Τζιροπούλου-Ευσταθίου
Εορταί προς τιμήν του Έρωτος, τα λεγόμενα «Έρωτίδια», εωρτάζοντο στην Αρχαία Ελλάδα (και κυρίως εις την Βοιωτίαν - ανά πέμπτον έτος) κατά τον μήνα Ελαφηβολιώνα, περίπου γύρω στις 10-15 Μαρτίου του σημερινού ημερολογίου.
Γι' αυτό είναι κάπως παράξενο που σήμερα, αντί να εορτάζωμε ΕΡΩΤΙΔΙΑ, οι ερωτευμένοι τίθενται υπό την προστασίαν του καθολικού Αγίου Βαλεντίνου.
Ή λέξις έρως ετυμολογικώς:
Παρατηρούμε ότι ή λέξις έρως αρχίζει από το ΕΡ τής ερωής. Ερωή σημαίνει ορμητική κίνησις. Πράγματι, ό Πλάτων εις τον διάλογον ΚΡΑΤΥΛΟΣ διευκρινίζει ότι ό έρως είναι μία εισροή έξωθεν, όχι οικεία εις αυτόν ό όποιος ευρίσκεται υπό τήν κατοχήν τού έρωτος.
«...έρως δέ, ότι έσρεί (=είσρέει) έξωθεν και ουκ οικεία έστιν ή ροή αύτη τω έχοντι, αλλ' έπείσακτος δια των ομμάτων, δια ταύτα από του έσρείν, «έσρος" τό γε παλαιόν έκαλείτο, νυν δέ έρως κέκληται...».
Και τό Ετυμολογικόν τό Μέγα:
«ή παρά τό είρειν, τό δεσμείν, ό συνδέων ημάς πόθος... ή άπό του Αρης, άρως και έρως... ή παρά τό όρώ, τό βλέπω- ό διά τής οράσεως έσγινόμενος τοις ανθρώπεις πόθος...».
Γι' αυτό και ή Γαλλίδα ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ έχει γράψει:
«...Στην Γαλλία όλο και περισσότερο χρησιμοποιούν τήν ελληνική λέξη "έρως" αμετάφραστη, "Εros", διότι είναι αδύνατον νά μεταφραστούν μονολεκτικά όλα όσα αυτή σημαίνει...».
«Ερως» δεν σημαίνει μόνον αγάπη, επιθυμία, φιλότης, γενικώς τό «ό έρά τις». Ό έρως διά τους Ορφικούς και διά τον Ήσίοδον και διά τον Εμπεδοκλή είναι ή παγκόσμιος έλξις:
«Διά τούτον τον έρωτα πάντα ήρμοσται άλλήλοις, ώς έν έρωτι μένη κόσμου στοιχεία θέοντα».
(Πρόκλος -Όρφ.) Δηλαδή, εξ αιτίας αυτού τού έρωτος τα πάντα έχουν συναρμοσθή μεταξύ τους, ώστε νά παραμένουν έν έρωτι όλα τά στοιχεία τού κόσμου, της δημιουργίας, τά όποια τρέχουν... Και ό Ησίοδος:
« Η τοι μεν πρώτιστα Χάος γένετ' αυτάρ έπειτα Γαία ευρύστερνος, πάντων έδος ασφαλές αίεί, ήδέ έρος, ός κάλλιστος έν άθανάτοισι θεοίσι...».
(Θεογ. 116) (=Βεβαίως, αληθώς, πρώτιστα υπήρξε το Χάος και ακολούθως έπειτα ή Γαία ή εύρύστερνος, έδρα ασφαλής τών πάντων, και ό έρως ό όποιος είναι ό κάλλιστος μεταξύ τών αθανάτων θεών...).Ας διευκρινίσουμε και τήν διαφορά ανάμεσα στον έρωτα και τήν αγάπη. Ή αγάπη (έκ τού άγαν+πάομαι=άποκτώ, κατέχω) σημαίνει ότι πολύ επιθυμώ νά κατέχω το αντικείμενον τού ενδιαφέροντος μου, καί, γιατί όχι, νά κατέχωμαι αντιστοίχως από αυτό.
Σημειωτέον ότι ό διαχωρισμός εννοίας αυτών τών δύο λέξεων (φαινομενικά παρομοίων) ΑΓΑΠΗ καί ΕΡΩΣ, είναι προνόμιον της ελληνικής γλώσσης.
Άλλες σχετικές λέξεις:
Φιλότης. (εκ τού ρ. φιλέω-ώ).
Πόθος, πόθος κυριολεκτικώς είναι το νά επιθυμώ κάποιον ό όποιος είναι απών. Λέγεται καί ποθή.
Στοργή: έκ τού στέργω, όπερ εκ του στέγω=καλύπτω, προφυλάττω.
Άρπυς. έκ τού ρ. αρπάζω, επειδή ό έρως «αρπάζει» τάς φρένας.
Άρμα καί ορμή: έκ τού ρήματος αρμόζω- δηλαδή, συνταίριασμα.
Κλείνοντας αυτό τό μικρό αφιέρωμα σημείωμα ας τελειώσουμε με τήν Σαπφώ καί τον Ευριπίδη:
«έρος δ' έτίναξέ μοι φρένας, ώς άνεμος κατ όρος δρύσιν έμπέτων»
Σαπφούς Μελών Β' 5 «Ό έρως μ' αφάνισε τά λογικά, σαν που ταράζει ό άνεμος τα δέντρα στα βουνά».
«Οστις δε τον Έρωτα ού κρίνει θεόν μέγαν
και υπέρτατον
πάντων δαιμόνιον, σκαιός εστί ή άπειρος,
μήποτε γνώς "θεών υπέρτατον"».
(Εύριπ. Άπόσπ. τραγ. «Αύγη») Τουτέστιν:
«Όποιος τον Ερωτα θεό πανίσχυρο μέσ' σ'όλα
κι ανώτερο δεν τον θαρρεί και τ ουρανού ακόμα,
είτ' έχει πέτρινη καρδιά, ή τόμορφο δεν νιώθει
που δώρο άπ' τους αθάνατους στον άνθρωπον εδόθη.
